Definicija
Periferno oboljenje arterija (nazvano takođe i periferna arterijska bolest) predstavlja čest poremećaj kod koga nastaju akumulacija masnih depozita u arterijama pri čemu nastaje redukcija krvnog protoka ka donjim ekstremitetima, uslovljavajući poremećaj pokreta i koordinacije. Usled toga nastaju simptomi kao što su pojava bola prilikom kretanja (intermitentne klaudikacije).
Simptomi intermitentne klaudikacije predstavljeni su bolom u mišićima donjih ili gornjih ekstremiteta koji su izazvani fizičkom aktivnosšću, kao što je hodanje, a nestaju nekoliko minuta nakon odmora. Lokalizacija bola zavisi od lokalizacije krvnog ugruška ili suženja arterije. Bol u potkolenicama je najčešća patološka promena.
Periferno arterijsko oboljenje najčešće je znak prekomerne akumulacije masnih depozita u arterijama usled čega se može redukovati krvni protok čak i ka vitalnim organima kao što su mozak i srce. Pravilna ishrana, redovna fizička aktivnost kao i prestanak konzumacije alkohola mogu biti faktori koji će pomoći u lečenju ovog stanja.
Simptomi
Kod većine osoba sa perifernim oboljenjem arterija simptomatologija je odsutna ili je minimalno izražena. Najčešća je pojava bol u donjim ekstremitetima tokom hodanaj (intermitentna klaudikacija). Simptomi perifernog oboljenja arterija podrazumevaju:
Mišićni bol u kuku, natkolenici ili mišićima potkolenica nakon fizičke aktivnosti
Osećaj utrnulosti ili slabosti
Hladnija temperatura na donjim ekstremitetima ili stopalu
Promena boje donjih ekstremiteta
Smanjena maljavost na stopalima i nogama/ gubitak dlaka
Smanjen rast noktiju
Sjajnija boja kože na donjim ekstremitetima
Gubitak ili oslabljenost pulsa
Erektilna disfunkcija kod osoba muškog pola
Uzroci
Periferno arterijsko oboljenje arterija najčešće je izazvano aterosklerozom. Kod ateroskleroze, akumulacija masnih depozita u arterijskom zidu redukuje krvni protok ka ekstremitetima. Nakupine masti, nazvane aterom, sastavljene su od holesterola kao i drugih otpadnih supstanci. Budući da je aterosklerotičnim procesom najčešće zahvaćeno srce, ovim oboljenjem mogu biti zahvaćene i druge arterije u telu. U ređim slučajevima, uzrok perifernog oboljenja arterija može biti:
Zapaljenski proces krvnih sudova
Povrede ekstremiteta
Iregularne karakteristike ligamenata ili mišića
Ekspozicija zračenju
Faktori rizika
Faktori koji povećavaju rizik za nastanak perifernog arterijskog oboljenja podrazumevaju sledeće:
· Starenje (najčešće kod osoba preko 50 godina)
· Konzumacija duvana
· Prekomerna gojaznost
· Postojanje dijabetesa
· Postojanje visokih vrednosti krvnog pritiska
· Postojanje hiperholesterolemij
· Postojanje porodične istorije perifernog arterijskog oboljenja
· Postojanje visokih vrednosti homocisteina (proteinska komponenta koja pomaže formiranje i održavanje strukture tkiva)
Kompliakcije
Potencijalne komplikacije koje mogu nastati u slučaju da je periferno arterijsko oboljenje izazvano akumulacijom masnih depozita u krvnim sudovima (ateroskleroza) uključuju:
· Kritičnu ishemiju ekstremiteta: stanje koje započinje kao otvorena promena u vidu rane ili infektivnog procesa na stopalima ili ekstremitetima može progredirati i izazvati nekrozu tkiva
· Infarkt mozga ili srčani udar
Lečenje
Terapeutski pristup perifernom arterijskom oboljenju zasniva se na dva glavna cilja: kontrola prisutnih simptoma, kao što su bol u nogama i zaustavljanje progresije ateroskleroze u organizmu u cilju redukcije rizika za nastanak infarkta mozga i srca. Klasično, promene životnih navika kao što su prestanak konzumacije duvana i pridržavanje pravilnoj ishrani može doprineti zdravtsvenom poboljšanju. U slučaju da su neophodne dodatne mere, lekar može preporučiti:
Određenu medikamentoznu terapiju koja će:
– redukovati nivoe holesterola i smanjiti rizik za nastanak srčanog i moždanog udara
– redukovati rizik za nastanak visokog krvnog pritiska sa dostizanjem ciljanih vrednosti od 140/90
– kodržavati vrednosti glikemije u fiziološkim granicama (značajno kod osoba koje boluju od dijabetesa)
– prevenirati stvaranje krvnih ugrušaka
– povećati krvni protok ka ekstremitetima i olakšati postojeće tegobe
U određenim slučajevima, angioplastika ili hirurške procedure mogu biti neophodne u cilju lečenja periferne arterijske bolesti koja izaziva nastanak intermitentnih klaudikacija:
· Angioplastika : procedura koja podrazumeva plasiranje manjeg šupljeg tubusa (katetera) u krvni sud ka smeru afecirane regije. Na kraju tubusa nalazi se manji balon. Kada se tubus pozicionira, lekar insuflira balon u cilju eliminacije masnih depozita ka spoljašnjoj sredini od smera unutrašnjeg zida arterije. Time se širi lumen arterije i uspostavlja fiziološki protok krvi.
· Bypass hirurgija: hirurški tretman podrazumeva redirekciju krvnih sudova iz regije suženja u cilju premošćavanja opstrukcije i restoracije krvnog protoka ka srčanom mišiću.
· Trombolitička terapija: upotreba antikoagulantnih lekova intraarterijskom primenom u cilju razlaganja formiranog ugruška.
Prevencija
Postoji nekoliko preporuka u cilju preveniranja klaudikacija koje podrazumevaju održavanje zdravog načina života:
Pridržavanje zdravom načinu ishrane (sa niskim unosom zasićenih masti)
Održavanje adekvatne telesne težine
Redovna fizička aktivnost
Održavanje nivoa glikemije u granicama normalnh vrednosti
Održavanje fiziolopkih vrednosti nivoa holesterola i krvnog pritiska
Prestanak konzumacija duvana.
